әлелей — зат. сөйл. Жақсылар мен жамандар д.м. Ә л е л е й болмай ел болмас, Бәлелей болмай бел болмас. Шағала келмей жаз болмас, Шаңқан болмай боз болмас (Шешендік сөздер, 95) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
балберкі — (Гур., Маңғ.) ауды көтеріп тұратын қалтқы. Құмсыз жер болмас, б а лб е р к і с і з ау болмас (Мақал) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
бұлан — 1 1. (Жамб., Шу) құланның бір түрі. Жазық жота, кез құйрық, жүре шайқап б ұ л а н д а й (Шулық халық ақыны Ж. Жантөбетов). 2. (ҚХР) ертеректе қазақ даласында тіршілік еткен тұрқы үлкен аң. Б ұ л а н н а н үлкен аң болмас, Бұланайдан үлкен тау… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
кембағал — (Алм.: Жам., Кег., Еңб қаз., Шел.; Жамб.: Мер., Қорд., Шу; Қ орда: Сыр., Жал.) 1. мүгедек, жарымжан, кемтар. Бір баламның аяғы содан к е м б а ғ а л болып қалды Қ орда., Сыр.). Керекті тас ауыр болмас, к е м б а ғ а л жан тәуір болмас (Мақал;… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
сару — 1 (Шымк., Мақт.) ауру. Біздің бір мал с а р у боп қапты (Шымк., Мақт.) 2 (Жамб., Қорд.) аяғы талу, шаршау. Е, балам, қабақтарың, жүздерің қарайып, аяқтарың с а р ы п келеятыр екенсіңдер, жол болсын, – депті чал (Жамб., Қорд.). Аққан дария арам… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
ұйтқылы — сын. Ұйқы боларлық, ұйыстырғыш. Ұры қары жиылып, ұ й т қ ы л ы ел болмас. Жаманды қанша мақтасаң, Жайды білер ер болмас (Төле би: Ел аузынан, 37) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
ақпарат — (Информация; лат. informatio түсіндіру, мазмұндау) әскери сипаттағы мәліметтер мен сол мәліметтерді беру және алу процесі. Әскери ақпараттың жалпы мәліметтеріне: мемлекеттің әскери доктринасына, әскери экономикалық әлеуетіне, қарулы күштер… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
айдын — 1 (Орал, Жаңғ.; Рес., Орын.) үлкен көл. Жанғаланың жаны толған а й д ы н (Орал, Жанғ.). Басы былақ болмаса, Сағасы а й д ы н болмас (Рес., Орын.). Ертедегі түркі жазба ескерткіштерінде айдын айдың жарығы (ДТС, 28). Жарқырап жатқан көлдің «айдын»… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
ақкөз — 1 (ҚХР) балықтың бір түрі 2 (ҚХР) 1. надан, есер. Оқыған білер әр сөзді, надандай болмас а қ к ө з д і (Абай). 2. өжет, жалтақсыз. А қ к ө з ерлік (ҚХР). Ол қызды екінші қайтара айттыратын, кісі шықса – не а қ к ө з е р, не есуас, бөтен, аралық… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
ақтық — 1 (Түрікм.: Ашх., Таш.; Қарақ.) немере. А қ т ы қ т а н туған балам да ер жетіп қалды (Түрікм., Таш.). Нөкістегі оқып жүрген а қ т ы ғ ы м д ы сағындым (Қарақ.). [Түрікменше агтик (Рус. туркм. сл., 1956, 73); қарақ. ақлық (Рус. карак. сл., 1967); … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
алағаудан — (Жамб., Сар.) шала шарпы, болар болмас. Түрікпенше білмесек те, кей сөзіне а л а ғ а у д а н түсініп қаламыз (Жамб., Сар.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі